کنکاشی پیرامون جایگاه تشیع و تصوف در ساختار سیاسی دولت صفویه

نویسندگان

یوسف متولی حقیقی

استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد

چکیده

صفویان نخستین سلسلهی حکومتی ایران بودند که توانستند ترکیبی پررنگ و نتیجهبخش بین تصوف و تشیع ایجاد نموده و شالودهی حکومت خود را بر آن قرار دهند. ایندو عنصر مهم نقش تعیین کنندهای در سیاستهای مختلف نظامی، اقتصادی، مذهبی و درمجموع رفتارهای حکومتی آنان داشت. تشیع به عنوان اصلیترین اندیشهی حکومتیصفویان دگرگونیهای گستردهای را در جامعهی ایران به وجود آورد. با این وجودرفتارهای مذهبی شاهان صفوی در برخورد با تشیع و علمای آن یکسان نبود. اخراجگروهی از علمای شیعه از ایران و دعوت از علمای جبل عامل لبنان در زمره این رفتارهایمتفاوت بود. علمای جبل عامل کوشیدند تا نظریات حکومتی شیعه را در ایران پیاده کننداما به زودی دریافتند که هدف اصلی از فراخواندن آنان به ایران بیشتر به منظور استواریبخشیدن به حیات سیاسی شاهان شیعه مذهب بوده است. با این وجود آنها از تلاشبیوقفهی خود برای در اختیار گرفتن و یا حداقل زیر نفوذ قرار دادن قدرت سیاسی دستبرنداشتند و توانستند در زمان برخی از پادشاهان ضعیف صفویه بر امور مسلط شوند.بعد از تشیع، تصوف دومین عامل قدرتیابی پادشاهان صفویه بود. صفویان قبل ازآن که باورهای شیعی را در خدمت اهداف سیاسی خود بگیرند و گرایشهای سیاسی ازخود نشان دهند در عالم تصوف سیر میکردند. آنان در ادامه راه کوشیدند تا از طریقاندیشههای صوفیانه به قدرت دنیایی دست یابند. این تلاش به ویژه بعد از بخشیده شدنگروهی از اسرای عثمانی از طرف تیمور گورکانی به خواجه علی سیاه پوش از سرعتبیشتری برخوردار شد. صوفیان صفویه که رهبران خود را تا سر حد جان اطاعت میکردندمهمترین ابزار نظامی صفویان در دستیابی به قدرت سیاسی بودند. با این همه مدتی بعداز تشکیل سلسله صفویه، بروز برخی از تندرویها و مستمسک قرار دادن بعضی از تعالیمصوفیانه باعث ایجاد تعارضاتی بین پادشاهان صفوی و جماعت صوفیه شد. رهبران صفویهبرای کاستن از این تعارض پیوندهای صوفی گرایانه خود را با مریدان کاهش دادند که اینموضوع در دراز مدت به تضعیف صوفیان و در نتیجه کاهش قدرت صفویان منجر شد.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

کنکاشی پیرامون عوامل مؤثر بر شکل‌گیری رفتار سیاسی در سازمان

فعالیت‌های سازمانی سیاسی‌اند، زیرا در آن منافع، قدرت و تعارض منافع وجود دارد. بنابراین، یکی از رفتارهای آشکار افراد رفتار سیاسی آنان است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که چه عواملی موجب بروز رفتار سیاسی در سازمان می‌شوند؟ پژوهشگر پس از تشریح مبانی نظری، فرایندی از متغیرهای درون سازمانی و مبین چگونگی شکل‌گیری چنین رفتاری در شرکت‌های بخش آب را به بوتة آزمون گذارد. روش پژوهش حاضر پیمایش...

متن کامل

تصوف تشیع گرای قرن نهم

One of the basic religious characteristics of the ninth century is the propagation of shiism and the public inclination of people towards it. The Teymoori policy of religious freedom which was the continuation of Mongol's policy provided a setting for a clash of opinions. In this developed exceedingly, and the preliminary steps for the formation of peace made available after Teymoori's victo...

متن کامل

جایگاه تشیع در نظام حکومتی صفویه

صفویه از مهمترین حکومت هایی بود کــه در سرزمیـــن ایران تشکیل شد. ایــن حکومت در پــایــان دوره ای از تهاجم های مکرر، آشفتگی های سیاسی، عدم مرکزیت و ثبات و ناامنی در ایران ایجاد گردید. تحولات و رویدادها منجر به ایجاد دولت صفویه همانندی های بسیاری با شکل گیری های حکومت های پس و پیش از صفویه در ایران دارد. اما مهمترین وجه تمایز حکومت صفویه با دیگر حکومت ها که در ایران ایجاد شدند، بهره گیری از مبا...

15 صفحه اول

تصوف و تشیع از واگرایی تا همگرایی

حد فاصل قرن هفتم تا دهم هجری یکی از دوره‌های تعیین کننده و سرنوشت­ساز در حیات سیاسی و اجتماعی «تصوف» و «تشیع» به شمار می‌رود. دگرگونی‌های سیاسی، اجتماعی و اعتقادی که در پی سقوط خلافت عباسی جهان اسلام را فرا گرفت در حیات سیاسی و اجتماعی تصوف و تشیع نیز- به عنوان دو جریان پایا و دیر پا- موثر بود. در حد فاصل نابودی خلافت عباسی در بغداد تا روی کار آمدن پادشاهی مرشد- شاهان صفوی، تصوف و تشیع زمینه‌ها...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
پژوهش نامه تاریخ

جلد ۳، شماره ۱۱، صفحات ۱۶۹-۱۸۸

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023